Jak uzyskać odszkodowanie za szkody spowodowane ruchem zakładu górniczego?

06.07.2011

Na skutek eksploatacji złóż węgla kamiennego i innych kopalin, nawet zgodnie z obowiązującymi przepisami, może dochodzić do powstania tzw. szkód górniczych. Właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, jednak obowiązujące prawo umożliwia mu dochodzenie odszkodowania lub przywrócenia stanu poprzedniego. Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi przedmiotową kwestię jest ustawa Prawo geologiczne i górnicze z 9 czerwca 2011r. (Dz. U. Nr 163, poz. 981) oraz Kodeks Cywilny.

O odszkodowanie może ubiegać się zarówno właściciel, jak i inny podmiot, któryego prawa majątkowe zostały zagrożone. Dla powstania odpowiedzialności cywilnej z tytułu szkody wyrządzonej ruchem zakładu górniczego niezbędne jest łączne zaistnienie trzech przesłanek:

• zdarzenia, z którym łączy się obowiązek naprawienia szkody,
• powstania szkody,
• związku przyczynowego między zdarzeniem, a szkodą.

Jako zdarzenie należy uznać ruch zakładu górniczego, szkodą natomiast mogą być uszkodzenia budynków (np. pęknięcia, osunięcia, odchylenia ścian), ale także gruntów rolnych, leśnych oraz różnego rodzaju urządzeń czy instalacji. Związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą zachodzi, gdy ruch zakładu górniczego miał wpływ na jej powstanie, a więc w praktyce najczęściej jest to sytuacja, gdy pod nieruchomością prowadzona była eksploatacja złóż kopalin. Zgodnie z art. 146 Prawa geologicznego i górniczego, odpowiedzialność za szkodę ponosi przedsiębiorca prowadzący ruch zakładu górniczego, wskutek którego wystąpiła szkoda. Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca, który w dniu ujawnienia się szkody ma prawo prowadzić w obszarze górniczym, w granicach którego wystąpiła szkoda, działalność regulowaną ustawą. Jeżeli nie istnieje przedsiębiorca odpowiedzialny za szkodę ani jego następca prawny, za szkodę odpowiada Skarb Państwa reprezentowany przez właściwy organ nadzoru górniczego. Odpowiedzialność wyżej wymienionych podmiotów opiera się na zasadzie ryzyka, jest więc niezależna od bezprawności i można się od niej uchylić, jedynie wykazując, że szkoda powstała na skutek działania osób trzecich lub siły wyższej.

Od 1 stycznia 2012 r. poszkodowanemu przysługuje prawo wyboru sposobu naprawienia szkody: albo przez przywrócenie stanu poprzedniego albo przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Przywrócenie stanu poprzedniego może nastąpić przez dostarczenie gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju. Przywrócenie stanu poprzedniego może jednak wykonać również sam poszkodowany ? za zgodą podmiotu odpowiedzialnego za szkodę ? w zamian za zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej. Odszkodowanie natomiast ustala się z uwzględnieniem wartości uzasadnionych nakładów. Dochodzenie roszczeń o naprawienie szkód wyrządzonych ruchem zakładu górniczego odbywa się nagruncie przepisów prawa cywilnego, a zatem ewentualny spór między poszkodowanym a przedsiębiorcą podlega rozstrzygnięciu przez właściwy sąd powszechny, jednakże dopiero po wyczerpaniu postępowania ugodowego. Jest to warunek konieczny, który można uznać za spełniony jeżeli przedsiębiorca odmówił zawarcia ugody lub jeżeli od skierowania przez poszkodowanego roszczenia wobec przedsiębiorcy upłynęło 30 dni (chyba że poszkodowany, zgłaszając żądanie zawarcia ugody, wyznaczy dłuższy termin).

Zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 12 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych strona dochodząca naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, o których mowa w ustawie Prawo geologiczne i górnicze, nie ma obowiązku uiszczenia koszów sądowych. Roszczenia związane ze szkodami spowodowanymi ruchem zakładu górniczego przedawniają się z upływem 5 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie.

Stan prawny: lipiec 2012 r.