Jaka czynność może być wykonana na podstawie zwolnionej ze składki zdrowotnej umowy o dzieło?

23.12.2021

Zgodnie z ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 poz. 2105 oczekujący na wejście w życie 1 stycznia 2022 r.) tzw. Nowy Ład, wprowadzono szereg zmian znacząco wpływających na podatników.

Nowy Ład zgodnie z art. 15 ww. ustawy nie zmienił jednak zasad określonych w art. 66 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2021 poz. 1285) w zakresie umów o dzieło. Składki na ubezpieczenie zdrowotne nie uiszcza się od umów o dzieło zawieranych z podmiotami innymi niż własny pracodawca.

Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. (t. j. Dz. U. z 2021 poz. 423) o systemie ubezpieczeń społecznych, za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Osoba, która wykonuje pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Warto zaznaczyć, że wykonawcy skorzystają z podwyżki kwoty wolnej od podatku w wysokości 30 000 złotych i podniesienia drugiego progu podatkowego, do 120 tysięcy złotych. Oznacza to, że umowa o dzieło na wskazanych zasadach pozostaje jedną z najbardziej opłacalnych form działania na rynku pracy.

Zgodnie z art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. 2020 poz. 1740 z zm.) umowa o dzieło polega na tym, że „przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.”

Dla oceny, czy czynności mogą być wykonane na podstawie umowy o dzieło kluczowa jest ocena czy umowa jest skierowana na osiągnięcie uzgodnionego przez strony rezultatu-produktu. Taki rezultat powinien być pewny i jasno określony, z tego względu ma indywidualny charakter. Ponadto podkreśla się, że działanie powinno być jednorazowe, a dzieło ma powstać na określony przez strony termin. Wykonawca dzieła może powierzyć wykonanie dzieła osobie trzeciej, ale bierze odpowiedzialność za efekt końcowy. Wykonanie dzieła zatem najczęściej polega na:

• wytworzeniu rzeczy,
• zmianie rzeczy już istniejącej,
• naprawieniu rzeczy,
• przerobieniu rzeczy,
• uzupełnieniu albo rozbudowie rzeczy,
• połączeniu rzeczy z innymi rzeczami,
• dodaniu części składowych.[1]

Natomiast w przypadku umowy zlecenia – brak jest pewności, czy czynności, do których zobowiązał się zleceniobiorca, doprowadzą do zamierzonego rezultatu. Tym też różni się od umowy zlecenia uregulowanej w art. 734 i nast. Kodeksu cywilnego, która jest umową starannego działania. W umowie zlecenia to zleceniobiorca odpowiada za brak należytej staranności przy wykonywaniu czynności, a nie za jej wynik. W wykonaniu umowy zlecenia, nie musi powstać żaden materialny obiekt, czy rezultat. Natomiast ważne jest wykonywanie określonych czynności cyklicznie w sposób powtarzalny, ciągły i systematyczny. Zatem umowę zlecenia wykonuje się przez pewien okres czasu. Ponadto zleceniobiorca ma obowiązek osobistego wykonywania czynności.

Dla zakwalifikowania czynności w ramach umowy o dzieło, nie decyduje tylko jej nazwa i postanowienia zawarte w umowie. W celu ustalenia rzeczywistej treści umowy należy zbadać jej cel oraz wszelkie okoliczności związane z sposobem wykonania umowy.

Od 1 stycznia 2021 r. płatnicy składek i osoby fizyczne zawierające umowy o dzieło z osobą, z którą nie pozostają w stosunku pracy lub w ramach takiej umowy nie wykonują pracy na rzecz swojego pracodawcy, mają obowiązek zgłoszenia umowy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, co znacznie ułatwia kontrolę pracownikom ZUS.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo kontrolować fakt zawarcia umowy i jej treść w celu ustalenia, czy podmiot wywiązał się ze prawnych obowiązków, oraz czy  wykonał  prawidłowej kwalifikacji. Celem takiego badania jest ustalenie czy podmiot był uprawniony do zwolnienia ze składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jeżeli ZUS stwierdzi, że umowa o dzieło została zawarta dla pozoru albo w celu obejścia prawa, uznaje ją za nieważną i wezwie do opłacenia zaległych składek. Organ rentowy często kwestionuje prawidłowość uznania umowy za umowę o dzieło wydając decyzję na podatnika. Warto zaznaczyć, że od decyzji ZUS w takiej sprawie można się odwołać i wygrać sprawę, ponieważ wielokrotnie zdarza się, że decyzje ZUS w takich sprawach są nieprawidłowe.

Tytułem przykładu można wskazać, że ZUS przegrał w następujących postępowaniach:

1. Jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28 stycznia 2021 r. II GSK 908/18, wykonawca „fotoinspekcji” efektu swojej pracy, tj. prawidłowo wykonanych zdjęć nieruchomości wraz z raportem z przeprowadzonej na wskazanym miejscu inspekcji nieruchomości, dokumentującej m.in. postęp prac budowlanych, może zawrzeć umowę o dzieło, ponieważ nie można uznać, że wykonanie dzieła według skonkretyzowanych wytycznych banku neguje twórczy, indywidualny i samodzielny charakter przedmiotowego dzieła.[2]
2. Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 20 kwietnia 2017 r. III AUa 654/16, wykonywanie prac związanych z porządkowaniem i archiwizacją dokumentacji osobowej, medycznej i finansowo – księgowej, pochodzącej z okresów wymienionych w umowach, w siedzibie spółki, w określonym porządku mogła być wykonywana na podstawie umowy o dzieło.[3]
3. Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 października 2016 r. I UK 471/15, umowa zawierana przez wykonawcę inwestycji budowlanej (umowa rezultatu) z jej podwykonawcami zmierzająca w jednym procesie technologicznym oraz przyczynowo-skutkowym związku współwykonania robót budowlanych dla współosiągnięcia określonego obiektu z kosztorysowym wynagrodzeniem za osiągnięty rezultat nie jest umową starannego działania, chyba że z okoliczności sprawy wynika, że podwykonawca wykonywał rozmaite usługi budowalne o charakterze czynności starannego działania.[4]

Umowa o dzieło nie powinna stanowić podstawy dla wykonania m.in. wykładów[5], tłumaczeń polegających na długookresowym zatrudnieniu i powtarzalnym wykonywaniu tłumaczeń dokumentów związanych z bieżącą działalnością firmy, za stałym wynagrodzeniem,[6] prowadzenia zajęć sportowych, treningów,[7] nauki pływania, sprzątania,[8] czy kursu nauki jazdy.[9]

Jeżeli są Państwo gotowi do podjęcia polemiki z ZUS, zapraszam do zapoznania się z ofertą – link do oferty.

[1] Wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2013 r. II UK 39/13, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/II%20UK%2039-13.pdf [dostęp: 30.11.2021 r. godz. 12.00 ].
[2] https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/CA87CD5224 [dostęp: 1.12.2021 r. godz. 10.00].
[3] http://orzeczenia.rzeszow.sa.gov.pl/details/$N/154000000001521_III_AUa_000654_2016_Uz_2017-04-20_001 [dostęp: 1.12.2021 r. godz. 9.30].
[4] http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=22776-57a0abe2-a73c-441d-9691-b79a0c36be5c&ListName=Orzeczenia3&Sygnatura=I+UK+471%2f15 [dostęp: 1.12.2021 r. godz. 9.00].
[5]Wyrok SN z dnia 28 sierpnia 2014 r. II UK 12/14 http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=15924-57a0abe2-a73c-441d-9691-b79a0c36be5c&ListName=Orzeczenia3&Sygnatura=II+UK+12%2f14 [dostęp: 30.11.2021 r. godz. 10.50].
[6] Wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2011 r. II UK 315/10 http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?ItemSID=5008-efad3966-3225-4691-9402-101113ebbb0d&ListName=Orzeczenia1&Sygnatura=II+UK+315%2f10 [dostęp: 30.11.2021 r. godz. 11.30].
[7] Wyrok SN z 15 lipca 2014 r. II UK 496/13 http://www.sn.pl/orzecznictwo/SitePages/Baza_orzeczen.aspx?Sygnatura=II%20UK%20496/13 [dostęp: 30.11.2021 r. godz. 11.40].
[8] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 sierpnia 2013 r. III AUa 2171/12 http://orzeczenia.gdansk.sa.gov.pl/content/$N/151000000001521_III_AUa_002171_2012_Uz_2013-08-14_001 [dostęp: 30.11.2021 r. godz. 11.46].
[9] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 lutego 2013 r. http://orzeczenia.lodz.sa.gov.pl/content/$N/152500000001521_III_AUa_000907_2012_Uz_2013-02-19_001 [dostęp: 30.11.2021 r. godz. 11.56].

Wnioski:

1. Umowa o dzieło to obecnie najbardziej korzystna forma działania na rynku pracy, ponieważ przy spełnieniu pewnych warunków jest zwolniona z składek na ubezpieczenie zdrowotne.
2. Umowa o dzieło może być zawarta w związku z wykonaniem czynności, jednorazowej i w wyniku, której powstaje spersonalizowany konkretny rezultat.
3. ZUS kontroluje czy podmioty prawidłowo zakwalifikowały czynność jako umowę o dzieło i może wydać decyzję w której stwierdzi nieprawidłowość działania podmiotu i obciąży go zaległymi składkami. Ułatwieniem dla ZUS jest funkcjonujący od 1.01.2021 r. rejestr umów o dzieło.
4. Często zdarza się, że ZUS nieprawidłowo oceni stan faktyczny, dlatego warto walczyć o swoje prawa.