Odsetki ustawowe a odsetki podatkowe ? jak liczyć odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczeń pieniężnych ?

05.04.2013

Najpowszechniejszą formę odszkodowania za opóźnienie w spełnieniu świadczeń pieniężnych stanowią odsetki ustawowe. Zgodnie z art. 481 § 1 Kodeksu Cywilnego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel …

Najpowszechniejszą formę odszkodowania za opóźnienie w spełnieniu świadczeń pieniężnych stanowią odsetki ustawowe. Zgodnie z art. 481 § 1 Kodeksu Cywilnego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Natomiast § 2 tego artykułu stanowi, że jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Ponadto przewiduje odstępstwo od stosowania odsetek ustawowych: gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Z powyższego artykułu wynika więc, że wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego niezależnie od doznanej szkody i zawinienia dłużnika. Przesłanką żądania odsetek nie jest więc powstanie szkody w majątku wierzyciela, w konsekwencji czego nie musi on jej w ogóle wykazywać1. Wystarczy, że dłużnik naruszył treść stosunku obligacyjnego poprzez uchybienie terminowi świadczenia. Ponadto samo spełnienie świadczenia musi być możliwe i nie mogą istnieć przyczyny prawne, które usprawiedliwiałyby powstrzymywanie się zobowiązanego od wykonania świadczenia (np. prawo zatrzymania cudzej rzeczy do chwili zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej).

Na podstawie art. 359 § 3 k.c. Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości ustawowych(Dz. U. Nr 220, poz. 1434), których wysokość została określona na 13 % w stosunku rocznym. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z art. 359 § 2 k.c. odsetki ustawowe będą obowiązywały jedynie wtedy, gdy odsetki nie zostały w inny sposób ustalone.

Strony w umowie mogą określić inną wysokość odsetek w razie opóźnienia się ze świadczeniem pieniężnym przez jedną z nich i wtedy będą obowiązywały pomiędzy nimi odsetki umowne. Przy ustaleniu wyższych odsetek strony nie mogą jednak przekroczyć odsetek maksymalnych określonych w art. 359 § 21, które wynoszą czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (od 7 marca 2013 r. odsetki maksymalne wynoszą 19 %). Według art. 359 § 22 k.c., jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Ponadto inna wysokość odsetek może wynikać z ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu.

Obok odsetek ustawowych najczęstsze zastosowanie znajdują odsetki podatkowe. Na podstawie art. 7 Ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 12 czerwca 2003 r. (Dz. U. 2003 r., nr 139, poz. 1323) jeżeli dłużnik (?) nie dokona zapłaty na rzecz wierzyciela, który spełnił określone w umowie świadczenie niepieniężne, wierzycielowi przysługują, bez odrębnego wezwania, odsetki w wysokości odsetek za zwłokę, określanej na podstawie art. 56 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, z późn. zm.), chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Omawiany przepis w istocie rzeczy modyfikuje treść przepisu art. 481 § 1 i § 2 k.c. w odniesieniu do transakcji handlowych, których stronami są podmioty wymienione w przepisie art. 3 ustawy, tj.:

  1. przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807);
  2. podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej;
  3. podmioty, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177);
  4. osoby wykonujące wolny zawód;
  5. oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych;
  6. podmioty zagraniczne prowadzące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorstwa na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne (Dz. U. z 1989 r. Nr 27, poz. 148, z późn. zm.).

Natomiast transakcją handlową w rozumieniu powyższej ustawy jest umowa, której przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Jako transakcja handlowa będą więc traktowane przykładowo umowy sprzedaży, najmu, dzierżawy czy leasingu zawierane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. Ponadto również art. 7 Ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych zawiera postanowienie, że strony w umowie mogą określić inną wysokość odsetek.

Art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%Od dnia 7 marca odsetki podatkowe wynoszą 11, 50 % w stosunku rocznym.

Dodatkowo należy pamiętać, że w razie zwłoki dłużnika roszczenie odsetkowe nie wyłącza możliwości żądania przez wierzyciela odszkodowania. Jeśli bowiem szkoda została wyrządzona, a dłużnik pozostaje w zwłoce, wierzyciel może domagać się odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 481 § 3 k.c.).

Stan prawny: kwiecień 2013 r.


1 Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 393/07, LEX nr 391841.

Masz pytania?

Skontakuj się z naszym ekspertem

Masz pytania?

Skontakuj się

29.11.2023

Opinia prawna w sprawie prawnych konsekwencji blokady drogi w wyniku protestu na granicy polsko-ukraińskiej

07.10.2022

Czy warto skorzystać z możliwości ustanowienia zarządcy sukcesyjnego?

03.03.2022

Jakie korzyści podatkowe według Polskiego Ładu daje przekształcenie jednoosobowej działalności w spółkę z o. o

Więcej aktualności